Gardło ze względu na swoją lokalizację jest narażone na ciągły kontakt ze środowiskiem zewnętrznym – patogenami, a także czynnikami drażniącymi np. suchym lub zanieczyszczonym powietrzem. Szacuje się, że każdy dorosły doświadcza średnio 2-3 razy w roku dolegliwości związanych z patologią gardła, takich jak uczucie drapania i bólu oraz utrudnione przełykanie, zaczerwienienie i obrzęk gardła¹. Dlaczego gardło boli i jak sobie z tym radzić?

Wbrew pozorom gardło nie pozostaje bezbronne wobec narażenia na ciągły kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. Rolę miejscowej bariery ochronnej pełni w gardle tkanka chłonna związana z błoną śluzową, tzw. MALT (mucosa associated lymphoid tissue). Tworzy ona tzw. pierścień Waldeyera, w skład którego wchodzą migdałki i grudki chłonne. Prócz znaczenia ochronnego przed penetracją drobnoustrojów, jest ona również źródłem komórek odpornościowych. Ponadto drogi oddechowe wysłane są błoną śluzową, która stanowi naturalną barierę mechaniczną, zaś wydzieliny takie jak ślina oraz odruch kaszlowy, dodatkowo wspomagają mechanizmy obronne dróg oddechowych.

Niestety, gdy dojdzie do przerwania lub osłabienia mechanizmów obronnych gardła, drobnoustroje niszczą nabłonek śluzówki gardła i stymulują wytwarzanie cytokin prozapalnych – dochodzi do jego zapalenia. Typowymi objawami zapalenia gardła są obrzęk, zaczerwienienie, silny ból gardła, opisywany przez pacjentów jako kłucie, drapanie, czy pieczenie. U osób dorosłych za infekcje gardła w 90-95% przypadków odpowiedzialne są wirusy. W miesiącach zimowych są to przede wszystkim wirusy grypy, paragrypy i koronawirusy, natomiast wiosną i jesienią – rinowirusy, adenowirusy, wirus Epsteina-Barr (EBV) wywołujący mononukleozę zakaźną, czy wirusy Coxsackie. Wśród zakażeń o etiologii bakteryjnej dominuje angina – choroba wywoływana przez paciorkowce beta-hemolizujące typu A (Streptococcus pyogenes), które stanowią 5-10% zakażeń u osób dorosłych². Sporadycznie ostre zapalenie gardła wywołują grzyby, najczęściej Candida albicans. Na infekcje grzybicze, dla których charakterystyczny jest biały nalot w jamie ustnej, narażone są osoby o obniżonej odporności, po antybiotykoterapii, z nowotworami lub stosujące leki immunosupresyjne.

Etiologia infekcji gardła ma wpływ na wybór leczenia – w przypadku zakażeń bakteryjnych konieczne może być wdrożenie antybiotykoterapii, podczas gdy w leczeniu zakażeń wirusowych wystarczające będzie leczenie objawowe. Jak więc odróżnić infekcje bakteryjne od wirusowych? Zakażenia bakteryjne gardła charakteryzują się nagłym początkiem i szybkim narastaniem bólu gardła, obecnością nalotu na migdałkach oraz towarzyszącą wysoką gorączką nawet do 40°C. Z kolei infekcje wirusowe to zakażenia ze stopniowo narastającymi objawami, brakiem nalotu, podwyższoną temperaturą maksymalnie do 38,5°C oraz częstym współwystępowaniem nieżytu nosa, spojówek czy zapalenia krtani.

Przyczyną bólu gardła mogą być również czynniki nieinfekcyjne, do których możemy zaliczyć np. alergie, wysuszenie śluzówki gardła, substancje drażniące takie jak dym tytoniowy, czy zanieczyszczenie powietrza, nadwyrężenie gardła wywołane długotrwałym i głośnym mówieniem, śpiewem, czy krzykiem³.

1. Krajewska J: Aerozole w leczeniu bólu gardła. Lek w Polsce, vol 23 nr 10’13(270).
2. Kuchar E, Karlikowska-Skwarnik M: Leczenie ostrych stanów zapalnych gardła. Zakażenia XXI wieku, 2018;1(4).
3. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/sore-throat/symptoms-causes/syc-20351635, dostęp 30.09.2020